Đáp ứng miễn dịch với virus Dengue (sốt xuất huyết)

1. Virus Dengue. Virut Dengue thuộc nhóm Flavivirus (họ Arbovirut nhóm B hay Flaviviridae) virut Dengue có 4 typ huyết thanh: DEN-1, DEN...

1. Virus Dengue.

Virut Dengue thuộc nhóm Flavivirus (họ Arbovirut nhóm B hay Flaviviridae) virut Dengue có 4 typ huyết thanh: DEN-1, DEN-2, DEN-3 và DEN-4. Có nhân ARN, có 3 gen Protein có cấu trúc Protein C (lõi), Protein M (màng), Protein (vỏ) và 7 Protein không cấu trúc. Protein E có chức năng trung hoà và tương tác với các thụ thể.

Các virut Dengue có nhiều kháng nguyên, có kháng nguyên đặc hiệu của typ, có những kháng nguyên chung của phân nhóm và nhóm. Cả 4 typ huyết thanh virut Dengue có họ hàng với nhau phản ứng chéo nhau. Tuy nhiên kháng thể thu được sau khi nhiễm một typ huyết thanh có phản ứng dương tính nhưng không trung hoà hoàn toàn được các typ còn lại.

Virus Dengue có ái lực với thụ thể Fc của tế bào bạch cầu đơn nhân, và khả năng xâm nhập vào tế bào đích sẽ được tăng cường nếu nó gắn với kháng thể IgG.

Phân bố

2. Đáp ứng miễn dịch lần đầu.

Khi xâm nhập vào cơ thể, virus Dengue bắt đầu lây nhiễm vào các tế bào da lân cận là các tế bào sừng. Virus dengue cũng nhiễm vào các tế bào miễn dịch nằm trong da, tức nhiễm vào tế bào Langerhans (cùng dạng monocytes).

Các tế bào Langerhans bị nhiễm virus sau đó di chuyển đến cách hạch bạch huyết và cảnh báo cho hệ thống miễn dịch để đáp ứng miễn dịch. Các hạch bạch huyết là những cơ quan nhỏ nằm khắp cơ thể, là nơi chứa các tế bào miễn dịch giúp chống lại nhiễm trùng.

Các tế bào Langerhans biểu hiện kháng nguyên của virus lên bề mặt của chúng, kích hoạt phản ứng thực bào của các tế bào mono và Đại thực bào. Không may thay, do virus có ái lực với các thụ thể của các tế bào này, nên thay vì tiêu diệt virus, các tế bào mono và Đại thực bào lại bị lây nhiễm trực tiếp virus và lây lan khắp cơ thể, đến một mức độ cao của virus Dengue trong máu sẽ có biểu hiện bệnh.

Nhiễm trùng lần đầu thường được giới hạn ở mức độ nhẹ do sự đáp ứng miễn dịch của cơ thể:

+ Các tế bào bị nhiễm sản xuất ra các interferon để hạn chế sự lây lan và sao chép của virus.

+ Sản xuất các kháng thể trung hòa các hạt virus Dengue, và kích hoạt hệ thống bổ thể để loại bỏ virus nhờ các tế bào bạch cầu.

+ Đáp ứng miễn dịch tế bào do các tế bào NK và T-CD₈, tiêu diệt các tế bào nhiễm bệnh.

Đáp ứng miễn dịch nhanh chóng loại bỏ virus và cơ thể từ từ phục hồi.

3. Đáp ứng miễn dịch lần sau.

Sau khi hồi phục từ bệnh sốt xuất huyết mắc lần đầu, cơ thể sẽ được miễn dịch suốt đời với chính chủng đã mắc và miễn dịch khoảng 2-3 tháng đối với các chủng còn lại.

Tuy nhiên sau khoảng thời gian miễn dịch này, nếu cơ thể mắc một chủng khác thì mức độ bệnh lại tăng hơn nhiều! Tại sao lại có hiện tượng vậy, trong khi kháng thể các chủng virus Dengue có phản ứng chéo với nhau?

Nguyên nhân phải quay lại từ những kháng thể do tế bào B tiết ra. Có một điều cần hiểu là không phải kháng thể nào được sản xuất ra cũng có ích. Chỉ những kháng thể chống lại các thành phần chịu trách nhiệm về khả năng tiếp cận của virus mới có tính trung hòa: Sự tạo ra kháng thể có độ đặc hiệu chính xác là nguyên tắc cơ bản để sản xuất vacxin.

Trong khi đó, những kháng thể chống lại những kháng nguyên không cần thiết không chỉ có tác dụng bảo vệ mà còn tạo điều kiện để hình thành phức hợp miễn dịch.

Mô hình tăng cường kháng thể phụ thuộc của bệnh sốt xuất huyết

Những kháng thể được sản xuất để chống lại type đã nhiễm có phản ứng chéo với các type khác, nhưng không trung hòa nó mà lại tạo thành phức hợp miễn dịch. Virus không bị bất hoạt khả năng xâm nhập vào tế bào đích của nó. Thay vào đó, những phức hợp kháng thể - virus này lại gắn vào thụ thể Fc của các monocytes đang lưu hành. Các kháng thể này giúp virus lây nhiễm vào bạch cầu đơn nhân hiệu quả hơn.

Điều này dẫn tới sự lây lan và nhân rộng của virus lớn hơn gấp nhiều lần so với lần nhiễm đầu tiên. Và tất nhiên, bệnh nặng hơn lần đầu. Bệnh gây triệu chứng xuất huyết do 3 yếu tố:

+ Phức hợp kháng nguyên – kháng thể lưu hành trong máu và bám vào thành mạch ở bất kỳ nơi đâu, hoạt hóa hệ thống bổ thể gây tổn thương mạch và giải phóng các chất hoạt mạch gây tăng tính thấm thành mạch, dẫn tới xuất huyết và có thể là đông máu nội mạch lan tỏa.

+ Phản ứng của hệ miễn dịch: các cytokine được phóng thích từ các tế bào lympho làm tăng tính thấm thành mạch, viêm mô, rò rỉ dịch từ mạch, sự hoạt hóa của hệ thống bổ thể.

+ Sự tan vỡ hàng loạt của tế bào mono, Đại thực bào: tế bào NK và lympho T-CD₈ tiêu diệt các tế bào mono, Đại thực bào bị nhiễm bệnh, do đó phóng thích hàng loạt các cytokin (IL,TNF), yếu tố hoạt hóa tiểu cầu (PAF) và Urokinase (plasminogen).

Tóm lại: mức độ nặng nhẹ của sốt xuất huyết Dengue do các yếu tố là độc lực của virus, số lần mắc bệnh và cơ địa của người bệnh.

Diễn đàn Y dược Trà Vinh